Szczepienia ochronne stanowią najskuteczniejszą obronę przed chorobami zakaźnymi, a w związku z tym, wbrew wielu krążącym mitom, stanowią najlepszą profilaktykę również w przypadku najbardziej bezbronnych dzieci, czyli tych, które urodziły się za wcześnie. Lęk oraz obawy przed powikłaniami sprawiają, że immunizacja u dzieci przychodzących na świat przedwcześnie jest znacznie opóźniona pomimo światowych, a teraz już również polskich zaleceń, wskazujących na zasadność jej wykonania. Organizm wcześniaków jako całość złożona z wielu współpracujących ze sobą składowych jest kompletnie niedojrzały. Dotyczy to zatem między innymi układu immunologicznego, zwłaszcza u tych maluszków, które przyszły na świat przed 32. tygodniem ciąży. W związku z niedojrzałością dzieci urodzone przedwcześnie są znacznie bardziej narażone na zakażenia, a także ponowne hospitalizacje w przebiegu infekcji. Ten newralgiczny okres, w którym wcześniaki są szczególnie podatne na zakażenia, dotyczy pierwszych 2 lat życia i dlatego terminowa realizacja szczepień ochronnych u noworodków urodzonych przedwcześnie jest tak istotna. „Mali wojownicy” w wyniku porodu przedwczesnego nie otrzymują odpowiedniej ilości przeciwciał odmatczynych, a ilość mleka mamy (w tym początkowo siary), którą maluszki dostają enteralnie, jest przez długi czas bardzo niewielka – w związku ze stanem klinicznym i skrajnie niską masą urodzeniową. Powyższe fakty sprawiają, że już na starcie układ odpornościowy wcześniaka toczy nierówną walkę z drobnoustrojami.

Co warto wiedzieć na temat szczepień u wcześniaków?

Przede wszystkim to, że są bezpieczne. Badania naukowe potwierdziły, że u wcześniaków produkcja przeciwciał w odpowiedzi na szczepienie przeciwko błonicy, tężcowi i poliomyelitis jest możliwa już od 24. tygodnia życia płodowego, podobnie jak u noworodków donoszonych! Zakażenia różnymi drobnoustrojami i ich przebieg u dzieci urodzonych przedwcześnie są obarczone znacznie większym ryzykiem niż u dzieci, które urodziły się o czasie. Dobry przykład stanowi tu krztusiec: ryzyko pobytu w szpitalu w wyniku zakażenia pałeczką krztuśca jest dwa razy większe u noworodków urodzonych przed terminem porodu w stosunku do dzieci donoszonych. Co więcej, ryzyko, że przebieg choroby będzie ciężki, jest aż pięć razy wyższe! Według badań naukowych i doświadczeń klinicystów nie ma złudzeń co do tego, jak ważna jest terminowość, celowość oraz konieczność immunizacji u najbardziej bezbronnych maluchów. W przypadku wcześniaków, zwłaszcza tych urodzonych przed 32. tygodniem ciąży, szczepienia powinny być wykonywane jeszcze w trakcie hospitalizacji. Rozpoczęcie szczepień ochronnych u dzieci na oddziale neonatologicznym wpływa na terminowe wykonywanie kolejnych szczepień w poradni POZ.

Jak szczepić wcześniaki?

U dzieci urodzonych przed terminem porodu zalecane są szczepionki wysokoskojarzone ze względu na zmniejszenie liczby wkłuć, ich bezpieczeństwo, a także znacznie lepszą realizację szczepień i utrzymanie jej terminowości. Wcześniaki są bardziej narażone na odczyny poszczepienne, takie jak bezdech, bradykardia i spadki saturacji, dlatego immunizacja na oddziale noworodkowym na kilka dni przed wypisem do domu daje możliwość monitorowania czynności życiowych.

Jak szczepimy naszych „małych wojowników”?
→ Szczepienie przeciwko WZW typu B u noworodków w przypadku wcześniaków wykonywane jest w 1. dobie życia (ostateczna ilość szczepień zależy od masy urodzeniowej; dzieci, których masa urodzeniowa wynosi poniżej 2000 g, otrzymują szczepienie w schemacie 3+1, czyli w wieku 0–1–2 i 12 miesięcy – w związku z tym sumarycznie dostają o jedną dawkę więcej niż te dzieci, których waga przy urodzeniu przekroczyła 2000 g).
→ Szczepienie BCG (przeciwko gruźlicy) wykonywane jest u dzieci dopiero po przekroczeniu
2000 g masy ciała, zwykle na oddziale noworodkowym przed wypisem do domu.
→ Szczepienie przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi (bezkomórkowym antygenem krztuśca), polio, Haemophilus influenzae typu B oraz pneumokokom zaleca się wcześniakom po ukończeniu 2. miesiąca życia. ALE! Maluchy urodzone w 30–32. tygodniu ciąży mogą być zaszczepione w wieku chronologicznym!

→ Skrajne wcześniaki urodzone przed 26. tygodniem ciąży zazwyczaj zostają zaszczepione przeciwko powyższym chorobom (z wyjątkiem WZW!) najczęściej około 12. tygodnia życia, po osiągnięciu stabilizacji stanu klinicznego.

→ W przypadku szczepień przeciwko rotawirusom istnieje limit czasowy rozpoczęcia immunizacji, a najlepiej, aby cały cykl szczepień zmieścił się w przedziale 6–24 tygodni. Pierwszą dawkę powinno się podać od ukończenia 6. do 12. tygodnia życia. Ale! W wyjątkowych sytuacjach pierwszą dawkę szczepienia można podać maksymalnie do 14 tygodnia i 6 dni. Cały schemat szczepień powinno się zakończyć w tych przypadkach najpóźniej do 32. tygodnia życia.

Co oznacza stabilny stan kliniczny dziecka?

Stabilny pacjent intensywnej terapii noworodka to dzidziuś, u którego: nie występują wskazania do zastosowania ISTOTNEGO wsparcia układu oddechowego, nie stwierdza się objawów CIĘŻKIEGO zakażenia, choroby metabolicznej, ostrej niewydolności nerek, układu krążenia czy oddechowego. Ponadto stabilny pacjent to taki, który poprawia się wyraźnie pod kątem klinicznym oraz prezentuje stały przyrost masy ciała. A nasze wcześniaki są najdzielniejsze!

Drodzy Rodzice Wcześniaków!
– Pamiętajcie, że przeciwwskazania do szczepień Waszych Dzieci są takie same jak dla noworodków urodzonych o czasie!

– Wiedzcie, że przebyte krwawienie dokomorowe, dysplazja oskrzelowo-płucna czy anemia nie stanowią przeciwwskazań do szczepień!

– Zwróćcie uwagę, że profilaktyka przeciwko zakażeniu wirusem RS to nie szczepienie (a bywa z nim mylone!) i w żaden sposób nie wpływa na realizację szczepień Waszych przedterminowych Pociech.

– Bądźcie świadomi, że przed wykonaniem szczepienia Wasze Maluchy nie wymagają konsultacji neurologicznej ani żadnego dodatkowego badania diagnostycznego, a jedynie dokładnego badania przedmiotowego, wykonanego przez lekarza rodzinnego, pediatrę lub neonatologa.

– Chrońcie Wasze Maluchy i sięgajcie po sprawdzone źródła wiedzy, poparte dowodami naukowymi!

– Nie zapominajcie o strategii kokonu! W przypadku zakażeń, przeciwko którym jeszcze nie może zostać zaszczepione Wasze Maleństwo ze względu na wiek, jesteście w stanie je ochronić poprzez szczepienie siebie. Dotyczy to między innymi chorób takich jak grypa czy COVID-19.

Neonatolożka lek. Aleksandra Gładyś-Jakubczyk

Piśmiennictwo

1. Szczepienia.info, www.szczepienia.pzh.gov.pl, [13.08.2021].
   
2. Standardy opieki medycznej nad noworodkiem w Polsce. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Neonatologicznego, wydanie IV, Warszawa: Media-Press.

3. Szczepienie wcześniaków przeciwko rotawirusom w szpitalu. Wytyczne Polskiego Towarzystwa Wakcynologii, „Medycyna Praktyczna. Szczepienia”, 2019, 2(30), s. 25–32.

Informacje zawarte w artykule są aktualne na dzień jego publikacji 24.08.2021 r.