Jakie prawa przysługują ojcu w przypadku poronienia, martwego urodzenia albo śmierci dziecka po porodzie?

Każdej kobiecie, która poroniła lub urodziła martwe dziecko przysługują szczególne uprawnienia, bez względu na to, w którym tygodniu ciąży doszło do straty. Kobiecie przysługują między innymi szczególne uprawnienia urlopowe (urlop macierzyński w wymiarze 8 tygodni) czy prawo do opieki psychologicznej po uzyskaniu informacji o utracie ciąży. A jakie prawa przysługują ojcu dziecka w przypadku poronienia, martwego urodzenia lub śmierci dziecka tuż po narodzinach? Czy uprawnienia te są zależne od uprawnień kobiety czy są to samodzielne prawa ojca po stracie?

Urlop okolicznościowy

Na jakiej podstawie udzielany jest pracownikowi urlop okolicznościowy?

Urlop okolicznościowy jest uprawnieniem przysługującym pracownikom na podstawie rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy. Zgodnie z § 15 rozporządzenia pracodawca obowiązany jest zwolnić pracownika na czas obejmujący 2 dni w razie urodzenia się jego dziecka albo w razie śmierci i pogrzebu dziecka. Urlop okolicznościowy zarówno z tytułu urodzenia się dziecka a także śmierci i pogrzebu przysługuje obojgu rodzicom w wymiarze 2 dni z każdego z tytułów (czyli 2 dni z tytułu urodzenia i 2 dni z tytułu śmierci i pogrzebu). Należy jednak pamiętać, że urlop okolicznościowy nie przysługuje matce, jeżeli przebywa po poronieniu lub martwym urodzeniu na urlopie macierzyńskim. W takim przypadku urlop okolicznościowy może być wykorzystany jedynie przez ojca dziecka.

W jakim czasie po poronieniu lub martwym urodzeniu powinien zostać wykorzystany urlop okolicznościowy?

Przepisy nie regulują w sposób jednoznaczny terminu wykorzystania urlopu okolicznościowego. Należy jednak pamiętać, że taki urlop udzielany jest pracownikowi bezpośrednio w związku z określonym wydarzeniem i powinien zostać wykorzystany w możliwie bliskim terminie od tego wydarzenia.

Czy kobieta może wykorzystać ten urlop dopiero po zakończeniu 8-tygodniowego urlopu macierzyńskiego?                                        

Należałoby uznać, iż w przypadku, gdy kobieta po poronieniu lub martwym urodzeniu korzysta z przysługującego jej urlopu macierzyńskiego, nie będzie po jego zakończeniu uprawniona do wykorzystania urlopu okolicznościowego.

Czy urlop niewykorzystany przez kobietę może przejść na ojca dziecka?

Nie, prawo do urlopu okolicznościowego przysługuje każdemu z rodziców odrębnie. Nie jest możliwe przejęcie urlop przez ojca dziecka.

Jaki jest wymiar urlopu okolicznościowego w przypadku poronienia lub martwego urodzenia? Czy pracownikowi przysługują oba urlopy (tj. łącznie 4 dni) czy tylko jeden z nich (tj. 2 dni)?

W takim przypadku ojcu dziecka przysługują oba urlopy – tj. z tytułu urodzenia jak i śmierci dziecka. Przepisy wskazują bowiem jedynie, iż urlop przysługuje „z tytułu urodzenia się dziecka”, z tej więc przyczyny powinien dotyczyć każdego urodzenia, czyli zarówno urodzenia dziecka żywego jak i martwego.

Na jakiej podstawie udzielany jest urlop?

Podstawą udzielenia urlopów okolicznościowych jest przedstawienie pracodawcy pisemnego wniosku wraz z dokumentem potwierdzającym wydarzenie, w związku z którym urlop ma być udzielony. Takim dokumentem jest akt urodzenia z adnotacją o martwym urodzeniu. Akt ten wydawany jest przez Urząd Stanu Cywilnego zarówno w przypadku poronienia jak i martwego urodzenia na podstawie Karty Martwego Urodzenia.

Czy pracodawca może odmówić ojcu dziecka udzielenia urlopów okolicznościowych?

Nie. W przypadku przedstawienia przez pracownika ww. dokumentów, pracodawca ma obowiązek udzielić mu zwolnienia od pracy.

Uprawnienia w szpitalu po stracie ciąży

Standardy opieki okołoporodowej („Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 16 sierpnia 2018 r. w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej”) zawierają zbiór uprawnień, jakie przysługują kobiecie po poronieniu oraz w przypadku martwego urodzenia. Zgodnie z rozporządzeniem w sytuacjach szczególnych (m.in. poronienie, martwe urodzenie) po przekazaniu informacji o utracie ciąży, należy umożliwić kobiecie skorzystanie ze wsparcia osób bliskich, zgodnie z jej życzeniem. Powyższy zapis rozporządzenia jedynie pośrednio wskazuje na uprawnienie, jakie może przysługiwać ojcu utraconego dziecka. Ojciec dziecka może zatem towarzyszyć kobiecie i udzielać jej wsparcia, o ile kobieta wyrazi taką wolę. Zgodnie z rozporządzeniem mężczyźnie może przysługiwać również uprawnienie do pożegnania się ze zmarłym dzieckiem. Jak zostało wskazane w standardach opieki okołoporodowej kobiecie należy umożliwić pożegnanie się ze zmarłym dzieckiem w obecności osób bliskich (np. ojciec dziecka), jeżeli wyraża taką potrzebę.

Zwolnienie z tytułu opieki nad kobietą

Jeżeli kobieta po stracie potrzebuje pomocy i wsparcia, ojciec dziecka może starać się o zasiłek opiekuńczy na osobę bliską. Każdy pracownik zatrudniony na podstawie umowy o pracę może otrzymać zwolnienie od pracy w celu sprawowania opieki nad chorym członkiem rodziny (m.in. na małżonka). Wystawienie takiego zwolnienia dla ojca zależeć będzie od decyzji lekarza sprawującego opiekę nad kobietą po stracie. Zwolnienie takie wystawia się jeżeli istnieje uzasadnione podejrzenie, że kobieta będzie potrzebować pomocy, a nie ma żadnych innych osób, które taką opiekę mogłyby jej zapewnić.

Przez jaki okres może przysługiwać zasiłek? Zasiłek na członka rodziny może przysługiwać maksymalnie przez okres 14 dni w danym roku kalendarzowym.

Jaka jest wysokość zasiłku?
Zasiłek wypłacany jest w wysokości 80% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia wypłaconego pracownikowi za okres 12 miesięcy poprzedzających miesiąc, w którym powstała konieczność sprawowania opieki.

Urlop ojcowski?

Czy w przypadku poronienia lub martwego urodzenia ojciec dziecka może wystąpić z wnioskiem o udzielnie urlopu ojcowskiego?

Nie. Zgodnie z Kodeksem pracy ojciec wychowujący dziecko ma prawo do urlopu ojcowskiego w wymiarze do 2 tygodni, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 24 miesięcy życia. Przesłanką uzyskania przez pracownika prawa do urlopu ojcowskiego jest zatem wychowywanie dziecka przez ojca. Takie uregulowanie oznacza, że urlop ojcowski przysługuje mężczyźnie jedynie w przypadku urodzenia się żywego dziecka. Poronienie, urodzenie martwego dziecka a nawet śmierć dziecka po porodzie wyklucza możliwość skorzystania przez z ojca z urlopu ojcowskiego w przyszłości. Kodeks pracy jasno wskazuje, że urlop przysługuje jedynie ojcu „wychowującemu dziecko”, a nie przykładowo „z tytułu urodzenia się dziecka” (tak jak jest w przypadku urlopu okolicznościowego). Brak jest zatem w odniesieniu do urlopu ojcowskiego podobnego uregulowania jak w przypadku 8- tygodniowego urlopu macierzyńskiego, który przysługuje kobiecie w związku z martwym urodzeniem.

Śmierć dziecka w trakcie trwania urlopu macierzyńskiego

Jeżeli dziecko umrze w czasie urlopu macierzyńskiego po ukończeniu przez nie 8 tygodnia życia, zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, urlop macierzyński ulega skróceniu i kończy się po upływie 7 dni od dnia śmierci dziecka. Dotyczy to przypadku, w którym urlop wykorzystuje matka dziecka jak również i ojciec wychowujący dziecko. Przepisy dopuszczają bowiem możliwość wykorzystania części urlopu macierzyńskiego przez ojca dziecka. Może mieć to miejsce np. w przypadku rezygnacji z urlopu macierzyńskiego przez matkę dziecka po wykorzystaniu przez nią 14 tygodni tego urlopu.

Agata Iwanow
Radca prawny

Niniejszy artykuł ma charakter informacyjny i nie stanowi wykładni prawa. Artykuł uwzględnia stan prawny, który obowiązuje w dniu publikacji (chyba, że inny stan prawny został wskazany w treści artykułu).