NEC – z angielskiego necrotizing enerocolitis, czyli martwicze zapalenie jelit, to wciąż poważne i trudne do przewidzenia powikłanie, obecne na oddziałach noworodkowych.

Związane jest ono z wieloczynnikową patogenezą, której wszystkie mechanizmy uszkadzające niedojrzałe jelita  głównie niedokrwienie oraz martwica), nie są wciąż w pełni zbadane. Problem dotyczy częściej najmniejszych pacjentów – urodzonych przed 32. tygodniem ciąży i tych z masą urodzeniową <1500 g, choć w rzadszych przypadkach może też dotknąć noworodki donoszone.

Do najważniejszych pozostałych czynników ryzyka możemy zaliczyć:

• karmienie mlekiem modyfikowanym lub podawane zbyt duże objętości pokarmu;
• rozpoznany prenatalnie IUGR – wewnątrzmacicznego zahamowania wzrastania płodu;
• zakażenie;
• nieprawidłową kolonizację bakteryjną – patogenną florę szpitalną;
• policytemię (gęstą krew);
• niedotlenienie.

Objawy i przebieg

NEC pojawia się zazwyczaj w pierwszych tygodniach życia, wraz ze wzrostem ilości karmienia, które dziecko otrzymuje doustnie. Objawy ostrzegawcze mogą być niespecyficzne np.: nietolerancja karmienia, wzdęcie brzucha, wymioty czy krwiste stolce, a sam przebieg od łagodnego do ciężkiego z bezpośrednim zagrożeniem życia – w przebiegu sepsy, perforcji jelit lub nawet niewydolności wielonarządowej. Rozpoznanie stawia się za pomocą obserwacji stanu pacjenta oraz badań obrazowych (RTG lub USG) i laboratoryjnych.

Leczenie NEC

Przede wszystkim staramy się wprowadzić leczenie zachowawcze, które ma zatrzymać rozwój stanu zapalnego i uniknąć perforacji przewodu pokarmowego, wymagającej leczenia operacyjnego – najczęściej drogą laparatomii.  

Konieczna interwencja chirurgiczna to najgorszy scenariusz, ale też ostateczna droga ratunku, gdyż perforacja – czyli „dziura w jelicie” jest to stan bezpośredniego zagrożenia życia. Postępowanie zachowawcze polega na przerwaniu karmienia doustnego i zastąpienie go pozajelitowym, odpowiednie nawodnienie, zastosowanie antybiotyków i adekwatne reagowanie na inne towarzyszące problemy.

Niestety zdarza się, że nawet mimo szybkiej interwencji, nie udaje się ograniczyć martwicy jelita. Przy niepotwierdzonym podejrzeniu NEC i dobrym stanie ogólnym dziecka, antybiotykoterapię można zakończyć po około 3 dniach. Zazwyczaj leczenie zachowawcze kontynuuje się przez 10-14 dni. Czas ten pozwala na wygojenie się śluzówki jelita i przygotowanie na ponowne wprowadzenie pokarmu doustnie.   

Długofalowe problemy jakie mogą pojawić się w zależności od ciężkości przebiegu to – zaburzenia wchłaniania, przewężenia jelit utrudniające pasaż treści pokarmowej, zespół krótkiego jelita czy cholestaza.

Prewencja

Celem prewencji NECu można podjąć działania już od pierwszej minuty życia dziecka:

– zastosować opóźnione odpępnienie dziecka, zwiększające ilość krwi dziecka „na starcie”;

– racjonalnie prowadzić zwiększanie ilości pokarmu oraz zapotrzebowania na płyny;

– unikać długotrwałej antybiotykoterapii;

– stosować probiotyki (choć tutaj zdania są podzielone).

Co może zrobić rodzic, aby pomóc zmniejszyć ryzyko tej choroby?

– sumienne przestrzegać zaleceń lekarskich, które mają na celu przedłużenie ciąży i uniknięcie powikłań wcześniactwa (w tym zastosowanie sterydoterapii prenatalnej);

– w ramach możliwości karmić pokarmem naturalnym – stymulować laktację i dostarczać pokarm na oddział, gdyż najmniejsze dzieci nie będą mogły być karmione piersią w pierwszych dniach, a nawet tygodniach życia;

– w przypadku niedostatecznej ilości pokarmu naturalnego, zgodzić się na zastosowanie mleka z Banku Mleka Kobiecego.

---

Jacek Lipa, lekarz w trakcie specjalizacji z neonatologii w Uniwersyteckim Centrum Zdrowia Kobiety i Noworodka Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego na Oddziale Intensywnej Terapii i Patologii Noworodka. Doktorant Szkoły Doktorskiej WUM.