Podczas wprowadzenia do tematu integracji sensorycznej, wspomniałam już, że małe dziecko od pierwszych chwil życia (a nawet wcześniej) uczy się własnego ciała oraz otaczającego je świata zewnętrznego. Teraz chciałabym zwrócić uwagę na zachowania dziecka, które powinny wzbudzić Twoją czujność. Nazywam je lampkami alarmowymi w rozwoju sensomotorycznym, ponieważ mogą świadczyć o nieprawidłowym przetwarzaniu bodźców sensorycznych. Dotyczą tak naprawdę wszystkich dzieci, ale jako rodzic dziecka urodzonego przedwcześnie, warto byś je poznał(a) oraz o nich pamiętał(a).

Dlaczego to tak ważne? Dzieci urodzone przedwcześnie są w grupie ryzyka wystąpienia zaburzeń integracji sensorycznej. Oczywiście nie oznacza to, że na 100% Twój maluch będzie miał trudności z tego zakresu ale… No właśnie! Zawsze lepiej mieć świadomość. Taka wiedza, daje Ci możliwość zrozumienia różnych zachowań Twojego dziecka oraz szansę szybszej reakcji, jeśli to konieczne.

Na co więc warto zwrócić uwagę?

1. Chodzenie na palcach. Jeśli zauważysz, że Twoje dziecko spaceruje na paluszkach to koniecznie włącz czujność. Oczywiście nie mam na myśli sytuacji, w których wspina się po zabawkę lub udaje baletnicę w tańcu. Jeśli jednak chodzenie w ten sposób pojawia się na co dzień, bez wyraźnej przyczyny, to pamiętaj, że nie jest to prawidłowy wzorzec chodu. Warto go skonsultować z ortopedą, fizjoterapeutą i na końcu z terapeutą SI (zawsze w tej kolejności).
2. Nietypowe ruchy ciała np. wyginanie, zaciskanie palców, kręcenie dłońmi. Kolejnym zachowaniem na które chcę Cię uczulić są nietypowe ruchy kończyn, zwłaszcza dłoni. Jeśli Twoje dziecko często napina palce, wygina je w różnych sytuacjach, to przyjrzyj się temu dokładnie. Tak samo jeśli wykonuje ruchy kręcenia, wirowania czy strzepywania, to warto to skonsultować ze specjalistą.
3. Niechęć do przytulania, bliskości (nawet z rodzicami). Taką lampką alarmową, która występuje zwykle już w okresie niemowlęcym jest niechęć do przytulania i bliskiego kontaktu fizycznego nawet z bliskimi. Jeśli Twój maluch nie lubi Twojego dotyku, odsuwa się i nie daje się przytulać to może to świadczyć o obronności dotykowej. Popatrz wtedy uważnie, jak reaguje w innych sytuacjach takich jak: kąpiel i zabiegi higieniczne, ubieranie, zabawa czy brudzenie się.
4. Częste bicie, gryzienie, szczypanie, mocne ściskanie siebie i innych. Tego typu zachowanie jest zwykle dość problematyczne, zarówno dla malucha, Ciebie, jak i otoczenia. Pamiętaj proszę, żeby nie dopatrywać się u dziecka złych intencji, bo bardzo często podłożem takich sytuacji są po prostu trudności sensoryczne. Mogą mieć charakter regulacyjny, w odpowiedzi na zbyt dużą ilość bodźców sensorycznych lub dostarczający mocniejszych wrażeń zmysłowych, u dzieci które zbyt słabo czują bodźce.
5. Częste wkładanie do buzi przedmiotów i jedzenie rzeczy niejadalnych powyżej 2. roku życia. Jeśli Twoje dziecko już nie ząbkuje a nadal wkłada różne przedmioty do buzi np. klocki, kamienie, ciastolinę to pamiętaj, że w tym wieku nie jest to już normą rozwojową. Konsultujemy takie zachowania najpierw z neurologopedą a dopiero potem ewentualnie z terapeutą SI.
6. Statyczny tryb życia, nadmierna ostrożność ruchowa, skutkująca wycofywaniem się z zabawy. Dziecko, które bardzo mało się rusza a wręcz unika aktywności ruchowej, zawsze powinno zwrócić uwagę rodzica. Prawdopodobnie jest jakaś przyczyna, blokująca jego naturalny pęd do aktywności, który jest normą rozwojową u dzieci.
7. Bycie w ciągłym ruchu, co negatywnie wpływa na koncentrację uwagi i inne aktywności. Zbyt aktywne dziecko, które jest w ciągłym ruchu i nie jest w stanie skupić się na różnych zabawach, jedzeniu, aktywnościach plastycznych czy konstrukcyjnych. Jeśli zauważasz takie problemy u swojego dziecka, to warto to skonsultować.
8. Niepokój, wybudzanie się pod wpływem dźwięków, zasłanianie uszu, sygnalizowanie dyskomfortu. Powyższe zachowania mogą świadczyć o nadwrażliwości słuchowej, która jest jedną z najczęściej rozpoznawanych trudności sensorycznych występujących u dzieci urodzonych przedwcześnie. Dlatego warto o nich pamiętać.
9. Wybudzanie się pod wpływem światła, unikanie światła słonecznego, dyskomfort, ból głowy lub pobudzenie pod wpływem wielu bodźców wzrokowych np. migające lampki choinkowe, wirujące światło czy pobyt w galerii handlowej. Kolejną grupą zachowań są te, które mogą świadczyć o nadwrażliwości zmysłu wzroku. Bardzo łatwo zauważyć je zwłaszcza w okresie świąt Bożego Narodzenia, ze względu na wszechobecność dużej liczby świecących i migających dekoracji.
10. Odruch wymiotny na różne faktury i zapachy. Jeśli dziecko reaguje odruchem wymiotnym na określone faktury pokarmów, zapachy lub w skrajnych przypadkach nawet na sam wygląd pewnych potraw, trzeba sprawdzić podłoże takich reakcji.
11. Wyeliminowanie grup produktów, jedzenie wybiórcze. Obserwujemy współcześnie, że coraz więcej dzieci ma problemy z jedzeniem. Od jedzenia wybiórczego i unikania pewnych produktów ze względu na ich cechy sensoryczne, przez wyeliminowanie całych grup produktów (zwykle na pierwszy ogień idą warzywa), aż po jedzenie wybranych pokarmów z tzw. beżowej listy. Jest to temat, którym obowiązkowo trzeba się zaopiekować. Jeśli więc niepokoi Cię to, jak je Twoje dziecko, to warto skonsultować się ze specjalistą.

Do kogo się udać?

Pamiętaj, że najpierw należy wykluczyć podłoże medyczne niepokojących zachowań dziecka. Zawsze powinniśmy zacząć od lekarza pediatry lub innego specjalisty. Większość objawów zaburzeń przetwarzania sensorycznego są tzw. objawami niespecyficznymi, czyli mogą też świadczyć o innym rozpoznaniu np. chorobie. Dopiero po wykluczeniu przyczyn zdrowotnych, warto skonsultować się z terapeutą integracji sensorycznej.

Zaburzenia przetwarzania sensorycznego nie są rozpoznaniem medycznym, dlatego nie diagnozuje ich lekarz. Diagnozą i terapią integracji sensorycznej w Polsce zajmują się specjalnie przeszkoleni w tym kierunku terapeuci. Zwykle są to fizjoterapeuci, pedagodzy, psychologowie, logopedzi, którzy ukończyli studia podyplomowe lub kursy, uprawniające do pracy metodą integracji sensorycznej. To właśnie terapeuci integracji sensorycznej są w stanie sprawdzić, czy u podłoża niepokojących zachowań, leżą nieprawidłowe procesy sensoryczne.

---

Aleksandra Charęzińska –  pedagog specjalny, terapeutka integracji sensorycznej, specjalistka diagnozy i terapii pedagogicznej, instruktorka Masażu Shantala, wykładowca akademicki. Konsultuje małe dzieci pod kątem wczesnych zaburzeń przetwarzania bodźców sensorycznych. Prowadzi kursy, warsztaty i szkolenia dla rodziców, opiekunów małych dzieci oraz profesjonalistów pracujących z dziećmi. Opracowała autorski program zajęć sensorycznych dla maluszków Smyko-Multisensoryka®. Autorka pierwszej książki o integracji sensorycznej małych dzieci „Sensoryczne Niemowlę” oraz kart z propozycjami zabaw „Sensoryka dla Smyka”. Jest dorosłą osobą z zaburzeniami sensorycznymi oraz mamą sensocórki.