Mianem późnego wcześniaka określa się noworodki urodzone między 34. + 0 a 36.+ 6 tygodniem ciąży. Stanowią one najliczniejszą grupę spośród wszystkich wcześniaków. Przyczyna tego stanu jest wieloczynnikowa, ale wiąże się to w dużym stopniu z licznymi wskazaniami położniczymi do wcześniejszego zakończenia ciąży oraz z ciążami bliźniaczymi.

W wyniku rozwoju neonatologii oraz poprawy jakości opieki poporodowej nad noworodkami urodzonymi przedwcześnie zdarza się, że rodzice mają złudne poczucie, iż późny wcześniak jest w zasadzie jak noworodek donoszony (tylko mniejszy) i nie będzie żadnych związanych z tym problemów. Trzeba jednak pamiętać, że ryzyko powikłań u noworodka urodzonego w 34. tygodniu ciąży jest niemalże dziesięciokrotnie większe niż w przypadku noworodka urodzonego w 37. tygodniu, a blisko dwudziestokrotnie większe w porównaniu do dziecka urodzonego w 40. tygodniu ciąży. Konsekwencje skrócenia ciąży mogą być niestety nieuniknione oraz rzutować nie tylko na wczesny okres niemowlęcy, ale i na dalszy rozwój dziecka.

Problemami, z jakimi może się zmierzyć noworodek już na oddziale neonatologii, są przede wszystkim zaburzenia oddychania – związane z niedostateczną ilością surfaktantu lub z elektywnym cięciem cesarskim, przy którym dziecko nie ma czasu, aby przygotować się do porodu, a w jego płuckach znajduje się zwiększona ilość płynu owodniowego. Mniejsza urodzeniowa masa ciała może predysponować do wychłodzenia, które niekorzystnie wpływa na oddychanie u dzieci. Wcześniaki mają większe problemy z żywieniem enteralnym, często wymagają dokarmiania sondą ze względu na nie w pełni wykształconą koordynację połykania i ssania oraz trudności ze zjedzeniem pełnych porcji. Mniejsze rezerwy energetyczne oraz problem z żywieniem są czynnikami ryzyka hipoglikemii, czyli niższego stężenia glukozy we krwi, dlatego wcześniaki mają regularnie monitorowane poziomy „cukru” we krwi (hipoglikemia niekorzystnie wpływa na rozwój neurologiczny). Niedojrzałość enzymatyczna powoduje, że stężenia bilirubiny u wcześniaków są wyższe i utrzymują się dłużej, dlatego częściej wymagają one fototerapii. W przypadkach podejrzenia infekcji wewnątrzmacicznej oraz złego stanu ogólnego – dzieci otrzymują antybiotykoterapię, która zaburza skład flory jelit. Ponadto późne wcześniaki wymagają większej ilości badań laboratoryjnych celem efektywniejszego monitorowania oraz badań kontrolnych po wypisie. Powyższe czynniki sprawiają, że noworodki z tej grupy wymagają czujniejszej obserwacji, a czas ich hospitalizacji ulega wydłużeniu, na co niestety trzeba być przygotowanym.

Gdy już przyjdzie upragniony czas wypisu, chciałoby się, by wszystkie problemy zostały w przeszłości, za murami szpitala. Niestety najczęstszymi przyczynami ponownych hospitalizacji w tej grupie są trudności z karmieniem i nieprawidłowe przyrosty masy, hiperbilirubinemia (nasilona żółtaczka) czy podejrzenie infekcji o późnym początku. Nie można również zapominać o profilaktyce niedokrwistości oraz zmodyfikowanym kalendarzu szczepień w niektórych przypadkach. Również skrupulatnie musi być prowadzona ocena rozwoju psychoruchowego. Ważne jest, aby niezwłocznie po wypisie zapisać dziecko do planowej ambulatoryjnej opieki pediatrycznej i szczegółowo omówić z lekarzem przebieg hospitalizacji oraz zalecenia, by być bardziej wyczulonym na potencjalne zagrożenia.

Warto pamiętać, że każde dziecko jest inne i urodzeniowy tydzień ciąży z góry nie definiuje jego losu.

Jacek Lipa
Lekarz w trakcie specjalizacji z neonatologii

Informacje zawarte w artykule są aktualne na dzień jego publikacji 31.08.2021 r.