Czy Każde Dziecko Urodzone Przedwcześnie Powinno Być Konsultowane PrzezFizjoterapeutę?

W Polsce rodzi się rocznie 28.000 wcześniaków. Znaczna część nie wymaga
specjalistycznej terapii, ale wszystkie dzieci urodzone przedwcześnie wymagają
skrupulatnej obserwacji rozwoju. Zapytacie: Ale po co?
Wcześniak to dziecko, któremu przyjdzie dojrzewać w nienaturalnych dla jego
wieku warunkach a my fizjoterapeuci mamy tak zorganizować przestrzeń i
sposób opieki nad dzieckiem, by to dojrzewanie maksymalnie ułatwić a w razie
niepokojących objawów zaproponować profesjonalną terapię.
Każdy wcześniak jest inny i potrzebuje nieco innego wsparcia od terapeuty.
Różnice wynikają z tygodnia ciąży w którym wcześniak przyszedł na świat, masy
urodzeniowej, ewentualnych powikłań okołoporodowych, wieku w którym
trafił do gabinetu fizjoterapeuty, przebytych doświadczeń terapeutycznych,
warunków środowiskowych w których żyje, czy w końcu stopnia dojrzałości
układu nerwowego, którą prezentuje. Badania pokazują, że dzieci urodzone z
bardzo niską masą urodzeniową wykazują zmniejszoną objętość struktur
neuronalnych, co może wpływać na nieco inny rozwój ruchowy tej grupy
niemowląt. Wcześniak to zatem bardzo niedojrzała istotka, która rozwijać się
może w nietypowy sposób, (co nie musi oznaczać że będzie to rozwój
patologiczny!). Układ nerwowy dziecka urodzonego przedwcześnie nie jest
przystosowany do nagle zastanych warunków, warunków gdzie jest głośno,
oślepiająco widno, czasem zimno, czasem zbyt ciepło, i gdzie działa
„nieubłagalna” siła grawitacji. Nie można więc porównywać rozwoju dziecka
urodzonego przedwcześnie z dzieckiem urodzonym o czasie. Niezależnie od
koncepcji, od metody, którą pracuje dany terapeuta, rolą fizjoterapeuty jest
asystowanie w tym nietypowym rozwoju – musimy nauczyć rodzica
prawidłowej pielęgnacji w domu oraz pomóc w zorganizowaniu przestrzeni do
zabawy i wypoczynku. Jednym słowem: stworzyć dziecku optymalne warunki
do osiągania kolejnych umiejętności ruchowych.
I znów zapytacie: kiedy powinna mieć miejsce pierwsza wizyta i jak często
powinniśmy się konsultować z fizjoterapeutą?
Oczywiście zależy to od stanu dziecka. Na ogół pierwsze spotkania z terapeutą
mają miejsce jeszcze w szpitalu, ale często rodzice są w tak dużym stresie, że po
wyjściu do domu wiedza przekazana przez fizjoterapeutę na oddziale jakoś
magicznie ulatuje… . Warto skonsultować się ze specjalistą mniej więcej po miesiącu od wyjścia ze szpitala. Wtedy, gdy emocje już nieco opadną a dziecko zaadaptuje się do nowo zastanych warunków życia. Częstotliwość spotkań będzie oczywiście zależała od stanu dziecka. Generalnie im starsze dziecko tym rzadziej. Jeśli rozwój ruchowy dziecka nie budzi wątpliwości specjalista może zaproponować spotkania nawet raz na 4-6 tygodni.
Fizjoterapeuci dysponują wieloma testami i kwestionariuszami dostosowanymi
do potrzeb dzieci urodzonych przedwcześnie. Pamiętajcie, że śmiało możecie
zapytać specjalistę o możliwości przeprowadzenia takiego właśnie
obiektywnego testu, który na danym etapie rozwoju będzie najbardziej
odpowiednim narzędziem do oceny niemowlęcia. Najważniejszym jednak
badaniem fizjoterapeutycznym pozostaje obserwacja motoryki dziecka w
spontanicznej aktywności – sposoby zmian pozycji, obrotów, pełzania, sięgania
i chwytu zabawki, podporu, siadu, wstawania itp. Szczególną uwagę zwracamy
na jakość tych umiejętności. Najważniejsza jest odpowiedź na pytanie jak daną
czynność dziecko wykonuje, czy zawsze robi to tak samo, czy ma wiele strategii
działania? Jak wygląda naprzemienność ruchów? Czy dziecko zachowuje
symetrię? Czy radzi sobie z siłą grawitacji? Czy odpowiednio reaguje na
pojawiające się bodźce?
Dobrym pomysłem jest też nagrywanie dziecka w warunkach domowych.
Fizjoterapeuci chętnie oglądają takie filmy. Nagranie ułatwia nam ocenę stanu
funkcjonowania ruchowego dziecka. Czasami w gabinecie niemowlę zachowuje
się inaczej niż w domu, gdzie czuje się komfortowo i bezpiecznie. Film
umożliwia też sprawdzenie, jak dziecko funkcjonuje w domu na podłodze,
siedzisku czy łóżeczku. Może coś umknęło uwadze rodziców, może dany sprzęt
z którego niemowlę korzysta na co dzień nie jest dla dziecka najlepszy na
danym etapie rozwoju….

Wizyty konsultacyjne służą więc przede wszystkim monitorowaniu
umiejętności ruchowych dziecka, pomocy w doborze sprzętu dostosowanego
do aktualnych potrzeb niemowlęcia oraz nauce prawidłowego noszenia,
podnoszenia, zabawy, karmienia czy kąpania dziecka. Systematyczne kontrole u fizjoterapeuty umożliwiają wychwycenie niepokojących objawów mogących zaburzyć rozwój dziecka lub stanowiących ryzyko wystąpienia wady postawy w późniejszym wieku –np. u kilkulatka. W takiej sytuacji rodzice wraz terapeutą mogą i powinni rozważyć decyzję o rozpoczęciu regularnej terapii niemowlęcia. Cele terapii oraz metody pracy z dzieckiem powinny być oczywiście konsultowane i ustalane ze wszystkimi osobami biorącymi udział w tym procesie, gdzie ostateczne zdanie mają rodzice bądź opiekunowie wcześniaka.

dr Anna Kloze
fizjoterapeutka dziecięca

Informacje zawarte w artykule są aktualne na dzień jego publikacji 24.07.2020 r.