Ciąża wysokiego ryzyka

            Każda ciąża jest sytuacją stresogenną, określaną przez część badaczy jako wydarzenie krytyczne, czyli zdarzenie o ważnym emocjonalnie znaczeniu, różniące się od codzienności, powodujące zmianę w dotychczasowym funkcjonowaniu społecznym, rodzinnym, a także zmieniające perspektywę (Kuryś, 2010 za: Koss, Rudnik, Bidzan, 2014). Rodzicielstwo zmienia dotychczasowe przyzwyczajenia oraz styl funkcjonowania, w końcu rodzina powiększa się o kolejnego członka. W życiu kobiety dochodzi do wielu zmian natury fizycznej oraz psychicznej. Zmiany te są czymś naturalnym i mogą powodować stres u rodziców dziecka. Pojawiają się wątpliwości dotyczące tego, czy dysponujecie wystarczającą liczbą zasobów wewnętrznych i zewnętrznych, czy posiadane już doświadczenie i umiejętności będą wystarczające, czy odnajdziecie się w nowej roli. Te wszystkie pytania także są czymś normalnym, częścią procesu: kobieta zaczyna przygotowywać się do pełnienia nowej roli – matki. Ciąża jest etapem przygotowującym do macierzyństwa i wiąże się z wieloma wyzwaniami.  

O ciąży wysokiego ryzyka możemy mówić w sytuacji, gdy stan zdrowia kobiety, a także problemy pojawiające się po zajściu w ciążę zakłócają jej przebieg (Bielawska-Batorowicz 2006). Diagnoza ciąży wysokiego ryzyka wpływa na zdrowie psychiczne kobiety, która może doświadczyć realnego zagrożenia swojego zdrowia lub życia. W ostatnim czasie doszło także do zmiany w prawie dotyczącym legalnego wykonywania aborcji w Polsce. Zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 22 października 2020 roku aborcja w przypadku dużego prawdopodobieństwa ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu jest nielegalna. Ta decyzja ma znaczący wpływ na zdrowie psychiczne kobiet, dlatego jeśli jesteś w takiej sytuacji, pamiętaj, że zawsze możesz zgłosić się do Fundacji Ernesta – udzielimy Ci wsparcia psychologicznego, nie jesteś z tym sama. 

Czego doświadcza kobieta w ciąży wysokiego ryzyka? 

W przypadku ciąży wysokiego ryzyka mamy do czynienia ze szczególnie złożoną sytuacją. Kobieta odczuwa bardzo intensywne emocje, takie jak lęk o zdrowie swoje i dziecka, niepokój i niepewność: co będzie dalej, czy będzie w stanie zapewnić najlepszą opiekę; a także żal: „czemu to właśnie mnie musiało to spotkać?”. Dodatkowo niejednokrotnie kobieta jest zmuszona do częstszych wizyt, kontroli i badań lekarskich, a także do wielokrotnych i długotrwałych hospitalizacji. Te z kolei są przyczyną kolejnych stresorów, takich jak izolacja od bliskich, która powoduje osamotnienie w procesie leczenia, a także tęsknotę za domem i obawy, czy w domu bliscy poradzą sobie sami. W obecnych czasach pandemii COVID-19 została wprowadzona bardzo istotna zmiana dotycząca porodów – porody rodzinne zostały wstrzymane. Oznacza to, że partner lub inna bliska osoba nie mogą być obecni podczas porodu. Badania dowodzą, że samotne porody wiążą się z wyższym poziomem stresu i lęku oraz z wyższym bólem (Fathi Najafi i in., 2017 za: Studniczek, Kossakowska, 2020). Kolejnym utrudnieniem, spowodowanym przez pandemię, jest brak możliwości przebywania po porodzie matki z dzieckiem w przypadku komplikacji zdrowotnych dziecka. Zdarza się, że po porodzie matka jest oddzielana od noworodka, wypisywana do domu i nie ma możliwości odwiedzin dziecka w szpitalu. Jest to kolejna stresogenna sytuacja, wpływająca na dobrostan psychiczny kobiety oraz dziecka. Bliskość matki z dzieckiem ma duży wpływ na kształtującą się pomiędzy nimi więź. Kobiety, które są w ciąży, oraz te, które urodziły w czasach pandemii, powinny być otoczone szczególną opieką oraz empatią ze względu na przeżywane przez nie emocje. Istotna jest w tej sytuacji także uważność ze strony personelu na czynniki ryzyka (Studniczek, Kossakowska, 2020). 

Nierzadko leczenie wymaga zmiany stylu życia – kobiety są zmuszone do długotrwałego unieruchomienia w domu. Wzmożony poziom lęku w tym okresie wymaga od kobiety większego wysiłku do zaadaptowania się do nowej sytuacji. Może to również zmniejszać tendencję do przeżywania emocji pozytywnych oraz powodować generowanie emocji trudnych, których natężenie jest zdecydowanie wyższe niż u kobiet w ciąży rozwijającej się standardowo. 

Na czym polega wsparcie społeczne? 

            Wsparcie społeczne to obiektywnie istniejąca i dostępna sieć społeczna, która wyróżnia się od innych tym, że poprzez istnienie więzi, kontaktów społecznych, przynależności – pełni funkcję pomocną wobec osób znajdujących się w trudnych sytuacjach życiowych (Sęk, 2005). Może mieć charakter m.in. emocjonalny, wyrażany poprzez okazywanie troski, budowanie poczucia bezpieczeństwa, opieki i przynależności; a także informacyjny, polegający na dostarczeniu informacji, które pomogą lepiej zrozumieć trudną sytuację, np. „Fundacja Ernesta udziela wsparcia psychologicznego kobietom, które znalazły się w podobnej sytuacji jak Ty”. Wyróżnić można instrumentalny charakter wsparcia, który dotyczy przekazywania konkretnej wiedzy na temat sposobów postępowania. Przybiera często formę instruktażową – informuje krok po kroku, jak postąpić w danej sytuacji. 

Badania Koss, Rudnik i Bidzan (2014) ukazały, że u kobiet w ciąży wysokiego ryzyka, które doświadczały wsparcia społecznego, zauważono obniżony poziom emocji takich jak: zamartwianie się, drażliwość, poczucie przeciążenia, napięcie, poczucie presji oraz obniżony ogólny poziom stresu, a także zwiększone poczucie radości. Znaczący wpływ na odczuwanie wsparcia ma postawa partnera, ale nie tylko. Postawa bliskich, rodziny, personelu medycznego także wpływa na samopoczucie kobiety. 

Istotne dla lepszego samopoczucia kobiety jest wsparcie, które otrzymuje od partnera. Więź, którą tworzą partnerzy czy małżonkowie, jest oparta na silnym związku emocjonalnym. Zapewnia on obustronne wsparcie, które jest znaczące w utrzymaniu zdrowia czy w ochronie jednostki przed chorobą (Kossakowska-Petrycka, Walęcka-Matyja, 2008 za: Koss, Rudnik i Bidzan, 2014). Dlatego tak ważna jest otwarta i szczera komunikacja z partnerem. Pracując na naszym czacie, często dostaję wiadomości, w których piszecie, że nie chcecie obarczać swoimi problemami męża lub nie chcecie, żeby widział, że jest Wam ciężko. W ten sposób Wasze problemy nie znikną, a być może będzie Wam z nimi jeszcze trudniej. Wyrażenie swoich emocji pomaga w obniżeniu ich intensywności. Wszystkie emocje są ważne i warte Waszej uwagi. Wsparcie partnera to aż 90% wsparcia, które otrzymuje przyszła matka. Jest to najbardziej naturalny i wartościowy rodzaj wsparcia, z którego kobieta może skorzystać (Mercer, Ferketich 1988 za: Koss, Rudnik, Bidzan, 2014). Obserwuje się to również wtedy, kiedy kobieta ma dostępne inne źródła wsparcia. Świadome i zaangażowane towarzyszenie partnera obniża poziom depresji, stresu i niepokoju kobiety, pozytywnie wpływa na jej dobrostan, a także na zakres, w jakim korzysta ona z opieki prenatalnej (Szymona-Pałkowska, 2005 za Koss, Rudnik, Bidzan, 2014). Warto o tym pamiętać i być otwartą na wsparcie partnera. 

U hospitalizowanych kobiet, które otrzymały wsparcie emocjonalne, zaobserwowano zminimalizowanie trudnych emocji, takich jak np. lęk, oraz zwiększenie skuteczności leczenia. Dlatego tak ważne jest, aby personel medyczny identyfikował w trakcie hospitalizacji ciężarne, które doświadczają podwyższonego poziomu lęku, aby można było wdrożyć działania psychoprofilaktyczne (Wójcik, Sulima, Makara-Studzińska, 2015). Kobiety, które doświadczyły w szpitalu wsparcia informacyjnego czy też instrumentalnego, lepiej wspominają czas hospitalizacji. Fundacja Ernesta organizuje szkolenia dla personelu medycznego, których celem jest zwrócenie uwagi na korzystny wpływ wspierającej komunikacji z kobietą ciężarną.

Nasza Fundacja oferuje również wsparcie społeczne kobietom w sytuacji okołoporodowej, a także ich bliskim. Nasz zespół psychologiczny udziela wsparcia emocjonalnego i informacyjnego. Istnieje ponadto możliwość konsultacji w sprawach prawniczych, wcześniaczych oraz diagnostycznych. Nie jesteście z tym sami – możecie napisać na naszym czacie lub zadzwonić na nasz telefon wsparcia. Wiemy, jak ważne jest poczucie wysłuchania, otrzymania troski i zrozumienia, szczególnie w trudnej sytuacji. 

Należy pamiętać, że wsparcie społeczne nie polega na rozwiązaniu problemu, a na ukazaniu możliwości: gdzie i na jaką pomoc może ktoś liczyć w trudnym momencie. Dlatego tak ważna jest ogólna świadomość społeczna – im więcej osób wie, jak może udzielić wsparcia, tym większe prawdopodobieństwo, że odpowiednie wsparcie zostanie zaoferowane osobie, która go w danym momencie potrzebuje.

Aleksandra Stępień
Psycholożka

Bibliografia

Bielawska-Batorowicz E. (2006). Psychologiczne aspekty prokreacji. Katowice: Wydawnictwo Śląsk.
Koss, J., Rudnik, A., Bidzan, M. (2014). Doświadczenie stresu a uzyskiwane wsparcie społeczne przez kobiety w ciąży wysokiego ryzyka. Doniesienia wstępne. „Family Forum”, 4, s. 183-201.
Sęk, H. (red.). (2005). Wsparcie społeczne, stres i zdrowie. Warszawa: PWN.
Studniczek, A., Kossakowska, K. (2020). Ciąża i poród w czasach pandemii COVID-19: wybrane aspekty psychologiczne. „Fides et Ratio”, 43 (3), s. 274-284.
Wójcik, M., Sulima, M., Makara- Studzińska, M. (2015). Nasilenie negatywnych emocji u kobiet ciężarnych w okresie hospitalizacji. „Annales Academiae Medicae Silesiensis”, 69, s. 177-183.

Informacje zawarte w artykule są aktualne na dzień jego publikacji 28.04.2021 r.